همانطور که در مقالات گذشته به اشاره پرداخته‌ایم، انواع میلگرد و مقاطع فولادی که به‌وسیلهٔ آن‌ها ساخته می‌شوند، از جمله خاموت، سنجاقک، خرک، رکابی و راستا آرماتور نامیده می‌شوند.
آرماتورها در انواع مختلف قسمت‌های مختلف ساختمان به کار می‌روند و کاربرد اصلی آن‌ها تقویت و افزایش مقاومت سازه‌هاست.
در این مقاله، هدف ما این است که به طور ویژه به معرفی و بررسی خاموت، انواع آن و کاربردهای آن بپردازیم. همراه ما باشید.
مفهوم خاموت
میلگردهای مورد استفاده در صنعت ساخت و ساز به دو دسته طولی و عرضی تقسیم می‌شوند. میلگرد طولی در جهت طولی سازه به‌کار می‌رود، درحالی که میلگرد عرضی یا خاموت به جهت عرضی سازه استفاده می‌شود.
خاموت به‌واقع میلگردهای خم شده‌ای هستند که در اطراف سازه کشیده می‌شوند و به سازه حفاظت می‌کنند.
معمولاً اندازه میلگرد مصرفی برای تولید خاموت در سایز‌های ۸ و ۱۰ است. قیمت خاموت معمولاً به تاثیر قیمت میلگرد مصرفی وابسته بوده و توسط کارخانه‌های تولید میلگرد تعیین می‌شود.
تاریخچه استفاده از خاموت
استفاده از خاموت به بخشی از تاریخ ساختمان‌سازی بازمی‌گردد که در آن زمان کشور ژاپن تنها کشوری بود که از خاموت استفاده می‌کرد و سایر کشورها آن را نمی‌شناختند.
به دلیل وقوع زلزله‌های متعدد در ژاپن، مهندسان بر آن بودند تا با استفاده از خاموت، مقاومت و ایمنی ساختمان‌ها را افزایش دهند. این ایده سپس به سایر کشورها منتقل شد و در ساختمان‌سازی گسترش یافت.
در ایران نیز به‌خاطر نیاز به افزایش استقامت ساختمان‌ها در برابر زلزله‌ها، خاموت جزء مهمی از روش‌های ساختمان‌سازی شده است.
انواع خاموت
پس از بررسی اینکه خاموت چیست و تاریخچه استفاده از آن به کجا بازمی‌گردد، حال به معرفی انواع مختلف آن می‌پردازیم:
خاموت سنتی
این نوع خاموت به‌صورت دستی تولید می‌شود و طرح ظاهری مشابه یک مربع دارد. از محبوب‌ترین نوع خاموت‌ها در ساختمان‌سازی استفاده می‌شود.
خاموت معمولی
این خاموت نیز به‌صورت دستی تهیه می‌شود و در موارد مختلف مصرف دارد.
خاموت مارپیچ
با استفاده از دستگاه‌های CNC به اندازه‌های مختلف تولید می‌شود و دارای طرحی شبیه به مارپیچ است.
خاموت ربات
نیز با استفاده از دستگاه‌های CNC تولید می‌شود، اما در طرح ظاهری با خاموت مارپیچ تفاوت دارد.
خاموت سلولار
این نوع خاموت دارای طرحی مشابه حلقه‌های بسته است و از جدیدترین نمونه‌های خاموت است که دارای مقاومت و استحکام بسیار بالایی است.
سایز میلگرد مورد استفاده برای تولید خاموت می‌تواند ۸، ۱۰ و ۱۲ باشد. همچنین از نظر گرید آلیاژی، به دلیل انعطاف‌پذیری بالاتر، انتخاب میلگرد A2 برای ساخت خاموت توصیه می‌شود.
آشنایی بیشتر با خاموت
همانطور که قبلاً اشاره کردیم، در حوزه ساختمان‌سازی از دو نوع میلگرد عمودی و افقی استفاده می‌شود که به ترتیب به عنوان میلگرد طولی و میلگرد پهنایی نیز شناخته می‌شوند. انتخاب و استفاده از نوع مناسب میلگرد به میزان و نوع ساختمان و ستون‌های مورد استفاده وابسته است.
اکثراً میلگردها به صورت طولی در ساختمان‌سازی استفاده می‌شوند؛ اما در شرایطی که میلگرد به طور همزمان در جهت عرض و عمق نسبت به میلگردهای طولی قرار داشته باشد، از اصطلاح میلگرد پهنایی استفاده می‌شود. با هدف افزایش مقاومت و تحمل فشارهایی که به ساختمان وارد می‌شود، از دو استاندارد خاموت و آرماتور استفاده می‌شود. در هر دو مورد، منبع استفاده از میلگردها به عنوان عناصر تقویتی و سازه‌ای است.
روش استفاده از خاموت
استفاده از خاموت در صنعت ساختمان‌سازی به دو روش اصلی انجام می‌شود:
روش تنگ باز
برای درک کاربرد خاموت در این روش، ابتدا باید ذکر کنیم که خاموت‌های آرماتور عرضی در این روش به سه دسته تقسیم می‌شوند: تک شاخه یا قلاب، دو شاخه یا رکابی و چند شاخه. در این روش، با توجه به نوع فشار و نیروهای وارده، از انواع مختلف خاموت‌ها در بخش‌های مختلف سازه استفاده می‌شود.
روش تنگ بسته
در این روش، خاموت تنگ بسته به منظور مقاومت در برابر نیروهای برشی و پیچشی به کار می‌رود. این نوع خاموت بر اساس تعداد شاخه‌ها تقسیم‌بندی می‌شود و در قسمت‌هایی از سازه که نیروی پیچشی زیادتری اعمال می‌شود، به کار می‌رود. لازم به ذکر است که در انتهای این خاموت‌ها، جهت افزایش مقاومت در مقابل نیروهای وارده، حداقل به ۱۳۵ درجه خم می‌شوند.
در روش تنگ باز، خاموت قلابی برای اتصال‌دهی در ساختمان‌سازی استفاده می‌شود. خاموت قلابی دارای انواع مختلفی است و بسته به نوع استفاده، به کار می‌رود.
همچنین در روش تنگ بسته، خاموت به شکل مشابهی با خاموت تنگ باز قلابی استفاده می‌شود، با این تفاوت که مقاومت بسیار بالاتری نسبت به فشارهای وارد بتن دارد.
خاموت‌ها به منظور نگهداری از میلگردهای پشتیبان ابتدایی، به‌طور مشخص در استانداردهای خاصی قرار می‌گیرند. همچنین در فواصل مناسب، خاموت‌ها در پایه‌ها و ستون‌ها تعبیه می‌شوند تا از خم‌شدگی ستون‌ها جلوگیری کنند.
انواع شکست در بتن سازه
- شکست خمشی
- شکست برشی
استفاده از خاموت‌ها جهت حفاظت و تقویت میلگردهای پشتیبان ابتدایی در یک استاندارد مشخص انجام می‌شود. همچنین خاموت‌ها در موقعیت‌های مناسب در پایه و ستون‌ها جای داده می‌شوند تا از ایجاد خم‌شدگی غیرمطلوب در ستون‌ها جلوگیری کنند.
دلیل استفاده از خاموت در ستون‌های بتنی
استفاده از خاموت در ستون‌های بتنی به دلایل زیر انجام می‌شود:
- افزایش مقاومت میلگردها
- افزایش مقاومت لازم برای مقابله با نیروهای برشی و پیچشی
- حفاظت از میلگردهای طولی در مراحل ساخت و ساز
- افزایش انعطاف‌پذیری و مقاومت با ایجاد پوشش و محافظت بتنی
- افزایش مقاومت در برابر خمش و حفظ مقاومت میلگردهای فولادی
نکاتی در مورد نصب خاموت
مهم است که در نصب خاموت‌ها به نکات زیر توجه شود:
- فاصله بین خاموت‌ها به‌طور متوسط حدود 20 سانتی‌متر باشد.
- خاموت‌ها به وسیله سیم‌های مخصوصی به میلگردهای طولی متصل می‌شوند.
- دمای موردنیاز برای خم کردن میلگرد جهت ساخت خاموت حداقل باید برابر با 5 درجه سانتی‌گراد باشد.
عوامل تأثیرگذار بر قیمت خاموت چیست؟
قیمت خاموت به طور مستقیم با قیمت میلگرد مورداستفاده در پروژه‌های ساختمانی مرتبط است. این قیمت به نوع میلگرد ابتدایی، ابعاد و هزینه‌های مربوط به تولید و انعطاف‌پذیری خم‌شدگی آن وابسته است. بنابراین در فرآیند خاموت‌گذاری ستون‌ها، انتخاب میلگردهای مختلفی از جنس‌ها و ابعاد متفاوت ممکن است.
جمع‌بندی
در این مقاله، به مسائل مختلف مرتبط با خاموت پرداخته شد. خاموت‌ها جهت تقویت و حفاظت از میلگردهای پشتیبان ابتدایی در یک استاندارد مشخص مورد استفاده قرار می‌گیرند.
همچنین در نقاط مناسبی در پایه و ستون‌ها قرار داده می‌شوند تا از خم‌شدگی ناخواسته ستون‌ها جلوگیری کنند. استفاده از خاموت باعث افزایش مقاومت میلگردها، مقاومت لازم در مقابل نیروهای برشی و پیچشی، حفاظت در فرآیند ساخت و ساز، افزایش انعطاف‌پذیری و مقاومت با پوشش و محافظت بتنی و مقاومت در برابر خمش و حفظ مقاومت میلگردهای فولادی می‌شود.
